Interview with Panagiotis Damaskos

Thursday 16 June 2022

Παναγιώτης Δαμάσκος: Την δεκαετία του ’80 ήμουνα σε μια ηλικία που καταλάβαινα πράγματα, παρόλα αυτά δεν είχα κάποια εμπλοκή στα θέματα [του aids], εκτός από ακούσματα, ενώ από την πλευρά μου υπήρχε μια άρνηση για όλα αυτά τα θέματα για πολύ δικούς μου λόγους. Η όλη μου εμπλοκή ξεκίνησε όταν συμπτωματικά ξεκίνησα να δουλεύω στον χώρο του aids, δηλαδή το 1995. Από εκεί και πέρα μπορώ να σας πω κάποια πράγματα, Να σημειώσω ότι στην πραγματικότητα εγώ δεν ήμουνα μέλος κάποιας ΜΚΟ για το aids, δούλευα και δουλεύω σε έναν κυβερνητικό φορέα. Παρόλα αυτά λόγω της δουλειάς μου είχα πολλές επαφές με τις οργανώσεις αυτές και με ανθρώπους που δραστηριοποιουντο σε αυτές, αλλά υπήρχε και μια προσωπική εμπλοκή λόγω ευαισθησίας μου στο αντικείμενο. Ημουν ένας κρατικός ακτιβιστής, αν υπάρχει αυτός ο όρος, αλλιώς να τον εφεύρουμε [γέλιο].

Νίκος Παπαδογιάννης: Να ξεκινήσουμε με κάποια γενικά στοιχεία για εσάς, πότε γεννηθήκατε, τις σπουδές και την εργασία σας.

Παναγιώτης Δαμάσκος: Γεννήθηκα το 1961, η πόλη καταγωγής μου είναι οι Αχαρνές, το Μενίδι. Το 1979 φεύγω για τη Γερμανία όπου μαθαίνω τα γερμανικά, μάλιστα χρειάστηκε να παρακολουθήσω κάποιο κολλέγιο σπουδών, για να μπω στο Πανεπιστήμιο και μετά από μια διαδρομή σε διάφορες επιστήμες κατέληξα να σπουδάζω Κοινωνιολογία και Πολιτικές Επιστήμες στην Χαϊδελβέργη, ενώ το πτυχίο μου είναι στην Κοινωνιολογία. Αργότερα, την to 2005, έκανα μεταπτυχιακό στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας στην Κοινωνιολογία της Υγείας. Ήταν μια περίοδος που το ήθελα και για τη δουλειά μου ως τίτλο, αλλά περισσότερο το χρειαζόμουν για να πάρω απόσταση από τo αντικείμενο της εργασίας μου. Θέλω να πω ότι άρχισα να καίγομαι επαγγελματικά, ήθελα απόσταση από αυτό όπου έκανα, ώστε μετά να συνεχίσω καλύτερα. Στην Ελλάδα επιστρέφω από τη Γερμανία το 1989, πάω στρατιώτης, από όπου απολύομαι το 1991. Στην Γερμανία είχα βρει θέση για μεταπτυχιακό, αλλά λόγω του στρατιωτικού και άλλων υποχρεώσεων δεν το έκανα. Έκανα διερεύνηση για μεταπτυχιακό στο Πάντειο, ξεκίνησα και διδακτορικό για τις διαπολιτισμικές οικογένειες στην Ελλάδα, δούλευα παράλληλα ως άμισθος επιστημονικός συνεργάτης στο ΚΕΚΜΟΚΟΠ όπως λεγόταν τότε, ένα κέντρο ερευνών και τεκμηρίωσης που είχε το τμήμα κοινωνικής πολιτικής στο Πάντειο, και το 1995 βρίσκω την θέση στο ΚΕΕΛ, ως κοινωνιολόγος του ΚΕΕΛ. Το διδακτορικό πήγε πίσω, έμεινε σε ένα συρτάρι. Το 95 για να πω την αλήθεια, προσλήφθηκα στο ΚΕΕΛ για να εργαστώ σε ένα κέντρο που υπάρχει ακόμη και σήμερα, το Συντονιστικό Κέντρο Αιμοεπαγρύπνησης, που έχει να κάνει με την επαγρύπνηση στις μεταγγίσεις για την αποφυγή μετάδοσης λοιμώξεων μέσω αίματος. Παρόλα αυτά, φάνηκε να υπάρχει μια ανάγκη από κοινωνικούς επιστήμονες στο ΚΕΕΛ τότε, με αποτέλεσμα από το 95 μέχρι το 97 να δούλευω και στο κέντρο αυτό αλλά παράλληλα να συνεργάζομαι με συναδέλφους, κοινωνιολόγο και ψυχολόγο σε θέματα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης οροθετικών ατόμων. Εδώ συμβαίνει κατά κάποιον τρόπο κάτι λίγο παράξενο. Βασικά εμείς οι συνάδελφοι είπαμε ότι αυτή η δουλειά πρέπει να πάρει μια μορφή, και αυτοανακηρυχθήκαμε γραφείο ψυχοκοινωνικής στήριξης και αυτό μετά πήρε υπόσταση στο οργανόγραμμα του ΚΕΕΛ και το 97 με βάζουν υπεύθυνο αυτού του γραφείου. Θα σας φαίνεται περίεργο πώς σε κρατικό οργανισμό οι υπάλληλοι δημιουργούν μόνοι τους πράγματα, αλλά να σκεφτείτε ότι όταν εγώ άρχισα να εργάζομαι στο ΚΕΕΛ, οι υπάλληλοι που μέτραγε ήταν γύρω στους 40. Τώρα λέγεται ΕΟΔΥ, μετράει γύρω στα 500 άτομα [γελάει], οπότε υπήρχε τότε μεν μια δυσκολία στο να δουλεύεις σε αυτό τον οργανισμό αλλά και μια ευελιξία. Η δυσκολία ήτανε ότι ήτανε ένας σχετικός καινούριος οργανισμός, ιδρύθηκε το 93 με προεδρικό διάταγμα, είχε στόχους, οργάνωση, παρόλα αυτά κάποια πράγματα που ίσως ακόμα δεν τα είχαν σκεφθεί, δεν είχαν μπει σε ένα πλαίσιο με αποτέλεσμα να μην ξέραμε ακριβώς πως να κινηθούμε. Αυτό όμως δημιουργούσε και μια ευελιξία για εμάς τους εργαζόμενους. Βλέποντας τα θέματα και τα ζητήματα που ερχόμασταν να διαχειριστούμε μπορούσαμε να προτείνουμε και δράσεις που μετά αυτές αναγνωρίζονταν και μπαίνανε σε πλαίσιο. Έτσι, από μόνοι μας το φτιάξαμε αυτό το γραφείο, ήμασταν δυο κοινωνιολόγοι, μια νομικός και μια ψυχολόγος που αργότερα έφυγε. Δούλεψα σε αυτό το κομμάτι με όλες τις εξελίξεις του μέχρι περίπου το 2020, στην αρχή της επιδημίας του covid, όπου γίνονται διάφορες ανακατατάξεις στον ΕΟΔΥ πλέον βάσει των νέων θέσεων του οργανογράμματος κτλ, Μπορώ να πω με κάποια, αν θέλετε, πικρία, που δεν θα το αναλύσω, ότι ίσως ο οργανισμός θεώρησε πως οι γνώσεις μου και η 25χρονη εμπειρία μου στον χώρο του hiv/aids δεν του ήτανε πλέον χρήσιμη, με αποτέλεσμα να με μεταθέσουν σε ένα άλλο τμήμα, αυτό των μετακινουμένων πληθυσμών, όπου εργάζομαι σήμερα, και βέβαια δεν ασχολούμαι με το hiv/aids. Αυτό είναι λίγο ελληνικό φαινόμενο. Το ΚΕΕΛ είχε και έχει ως ΕΟΔΥ διοικητικό συμβούλιο, Μέχρι πρόσφατα πάντα υπήρχε σε αυτό το συμβούλιο θέση εκπροσώπου της Εκκλησίας. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον κοινωνιολογικά, κάποια στιγμή να το αναλύσουμε, ότι δηλαδή η Εκκλησία θεωρούσε πως πρέπει να έχει πάντα θέση και λόγο στο ζήτημα του aids και να ομολογήσουμε ότι ο λόγος της δεν ήταν πάντοτε προοδευτικός, που σημαίνει ότι ήμασταν υποχρεωμένοι στις ενημερώσεις που κάναμε να λέμε ότι ο πρώτος τρόπος προφύλαξης είναι η αποχή από το σεξ, πράγμα που δεν ήταν λειτουργικό γιατί κανένας δεν το εφάρμοζε και γελούσαν όταν το λέγαμε, αλλά έπρεπε να μπει εξαιτίας της Εκκλησίας. Μέχρι που κάναμε οι ίδιοι οι ενημερωτές τη δικιά μας επανάσταση και τους είπαμε ωραία, εμείς δεν θα το λέμε, δεν έχει νόημα και μας αποστασιοποιεί από τους ανθρώπους, κάντε μας ό,τι θέλετε. Είχε και ένα κομμάτι ακτιβισμού αυτή η δουλειά και ας ήτανε σε κρατικό φορέα. Κάποιοι δεν λειτουργήσαμε ποτέ ως δημόσιοι υπάλληλοι όπως μας φαντάζεται ο κόσμος. Μάλιστα σε μια κίνηση των ΜΚΟ να δημιουργηθεί θέση στο ΔΣ του ΚΕΕΛ για εκπρόσωπό τους, υπήρξε η απάντηση ότι υπάρχει τέτοια θέση και την καταλαμβάνει η εκκλησία του ορθόδοξου χριστιανικού δόγματος εννοείται.

Ένα άλλο σημαντικό ήταν ότι το ΚΕΕΛ τότε λειτουργούσε και με επιτροπές, που ήταν ενταγμένες στο οργανόγραμμά του. Κάθε επιτροπή είχε συγκεκριμένο αντικείμενο, υπήρχε μια επιτροπή επιδημιολογίας άλλη για τις ηπατίτιδες και λοιπά. Στην περίπτωση που συζητάμε είναι σημαντικό να αναφερθούνε σε δυο, την επιτροπή ενημέρωσης, σε αυτή την επιτροπή συμμετείχανε κυρίως γιατροί αλλά και εκπρόσωπος της εκκλησίας, που ασχολούνταν με το πώς ενημερώνουμε τον πληθυσμό. Να πω ότι κάποια στιγμή, μαζί με κάποιους συναδέλφους, κάναμε ένα ωραίο αίτημα – απαίτηση λέγοντας «δεν μπορεί να μας στέλνετε εμάς στον κόσμο να μιλάμε χωρίς να μας έχετε μέσα σε αυτή την επιτροπή και να συζητάμε τα θέματα της ενημέρωσης, αυτή η επιτροπή δεν μπορεί να μην έχει κοινωνικούς επιστήμονες που θα συμβάλουν στο πώς αυτά που λέτε οι γιατροί θα μπορέσουν να επικοινωνηθούν καλύτερα». Εδώ να κάνω μια παρένθεση και να πω, το 93 ιδρύθηκε το ΚΕΕΛ, όταν προσλήφθηκα εγώ υπήρχε ήδη ο Συμβουλευτικός Σταθμός και η Τηλεφωνική Γραμμή για το aids που λειτουργεί έως σήμερα. Απαρτίζεται κυρίως από ψυχολόγους που παρέχουν τηλεφωνική υποστήριξη και δια ζώσης συνεδρίες, με τους οποίους τότε συναδέλφους εμείς, το γραφείο ψυχοκοινωνικής στήριξης, είχαμε άμεση συνεργασία σε πολλά θέματα, και θέματα που αφορούσανε εξατομικευμένα περιστατικά και φυλλάδια αλλά και κάποιες προτάσεις που κάναμε από κοινού. Είχε ιδρυθεί κάποια στιγμή αργότερα, γύρω στο 1999, το ΚΕΕΛ Θεσσαλονίκης, τα βασικά στελέχη του προέρχοντο από μια ΜΚΟ της εποχής στην Θεσσαλονίκη, το ΕΣΥ κατά του aids. Στο θέμα του aids είχαμε σε 14 νοσοκομεία μονάδες ειδικών λοιμώξεων σε όλη την Ελλάδα, παρόλα αυτά, και για λόγους ανωνυμίας, οι οροθετικοί επιθυμούσαν πάντα να εξυπηρετούνται από εμάς στην Αθήνα, έρχονταν π.χ. από την Ρόδο να λύσουμε τα θέματά τους. Πολλοί άνθρωποι τότε αρνιόντουσαν να πάρουν το επίδομα οροθετικότητας, μόνο και μόνο επειδή έπρεπε να καταθέσουν τα χαρτιά τους στην αρμόδια τοπική υπηρεσία, οπότε φαντάζεστε υπήρχε μεγάλος φόβος ότι δεν θα τηρηθεί το απόρρητο αλλά και ότι ακριβώς σε εκείνη την υπηρεσία μπορεί να εργάζεται κάποιος γνωστός τους από τον οποίο θα ήθελαν να αποκρύψουν την κατάσταση τους. Ως γραφείο ψυχοκοινωνικής στήριξης, περίπου το 2003, με τις ημερομηνίες δεν τα πάω καλά, είχαμε κάνει ένα κάλεσμα σε όσες και όσους δούλευαν σε κοινωνικές υπηρεσίες ανά την Ελλάδα, δεν μας ενδιέφερε αν δουλεύει κάποιος σε νοσοκομείο ή στο Δήμο, αρκεί να δουλεύει σε μια επίσημη δομή, και να έχει το ανάλογο ενδιαφέρον να ασχοληθεί με οροθετικά άτομα. Τους καλέσαμε όλους αυτούς στην Αθήνα για ένα εκπαιδευτικό τετραήμερο και τους εκπαιδεύσαμε σε θέματα διαχείρισης ψυχοκοινωνικών ζητημάτων οροθετικών, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα δίκτυο, ώστε, για παράδειγμα, εάν υπήρχε ένα περιστατικό στην Πάτρα, αντί ο άνθρωπος να χρειαστεί να έρθει στην Αθήνα, είχαμε έναν άνθρωπο ευαισθητοποιημένο π.χ. στην Πάτρα όπου μπορούσε να απευθυνθεί. Αν δεν μπορούσε να λύσει τα προβλήματά του, να μας μεταφέρει αυτός τα προβλήματα, αντί να πηγαινοέρχεται ο άνθρωπος Αθήνα-Πάτρα, δηλαδή το άτομο στην συγκεκριμένη υπηρεσία να προσπαθήσει να λύσει το πρόβλημα σε συνεργασία με εμάς. Δουλεύοντας σε έναν κρατικό οργανισμό που είχε τις αρχές του και την οργάνωση του, υπήρχε όπως προείπα γενικά μια ευελιξία, όταν εμφανίζονταν προβλήματα που δεν είχαν προβλεφθεί, εφόσον είχαμε την όρεξη, να προτείνομε καινούρια πράγματα και να συνδιαμοφώσουμε το γίγνεσθαι στον χώρο του aids. Ένα άλλο τέτοιο παράδειγμα είναι, πως τότε είχαν ξεκινήσει τα προγράμματα για την στήριξη των ανέργων, είχαμε προσπαθήσει και το πετύχαμε σε αυτά τα προγράμματα να μπορούν να ενταχθούν και οι οροθετικοί σαν ομάδα η οποία απειλείται με αποκλεισμό από την αγορά εργασίας. Ας κλείσουμε αυτή την παρένθεση.

Ε, λοιπόν, για να επιστρέψω λίγο στις επιτροπές, υπήρχε η επιτροπή ενημέρωσης όπως είπα και θα επιστρέψω αργότερα ως προς τις επιρροές από το εξωτερικό. Υπήρχε και η επιτροπή των μη κυβερνητικών οργανώσεων, πολύ ενδιαφέρουσα επιτροπή, ίσως και πρωτοποριακό για την εποχή ένας κρατικός οργανισμός να δίνει βήμα και στις μη κυβερνητικές οργανώσεις. Ήταν μια επιτροπή στην οποία συμμετείχανε εκπρόσωποι από όλες τις μη κυβερνητικές οργανώσεις οι οποίοι συζητούσανε τα θέματα και κατέθεταν προτάσεις και προσπαθούσαν να περάσουν τις προτάσεις τους και τα θέματα στο ΚΕΕΛ, ώστε να προχωρήσουν και να λυθούν διάφορα ζητήματα. Εε, αυτή η επιτροπή μάλιστα λειτουργούσε πάρα πολλά χρόνια, αν μιλήσετε με τον κύριο Βαλλιανάτο θα σας τα πει καλύτερα, ήταν για πολλά χρόνια συντονιστής της επιτροπής. Μάλιστα και από αυτήν την επιτροπή κάποια στιγμή ζητήσαμε να ανοίξει, ώστε εκτός των εκπροσώπων των μη κυβερνητικών οργανώσεων να είμαστε και εμείς ως εκπρόσωποι γραφείων που συνεργάζονταν με τις ΜΚΟ, έτσι υπήρχε αρκετά ανοιχτός διάλογος και καλή επικοινωνία με τις ΜΚΟ. Μάλιστα κάποιες φορές λειτουργούσαμε λίγο σαν κουτοπόνηροι Έλληνες. Πηγαίναμε οι εκπρόσωποι των γραφείων και λέγαμε στην επιτροπή, εμείς σαν κρατικοί λειτουργοί δεν είναι εύκολο να αντιδράσουμε στο τάδε θέμα ή να πιέσουμε λόγω της θέσης μας, προσπαθήστε να περάσετε εσείς αυτό το θέμα απ’ έξω, για να γυρίσει σε εμάς και να βρούμε τη λύση μαζί. Αυτό γινόταν πολλές φορές, υπήρχε πολύ καλή συνεργασία και χημεία, σε αυτή την συνεργασία. Μάλιστα και ο κύριος Βακερλής ήταν σε αυτή την επιτροπή μέχρι πρόσφατα. Είναι ο τελευταίος συντονιστής της.

Tώρα, όσον αφορά εμένα προσωπικά, την περίοδο του 90 εργαζόμουνα μεν σε κρατικό φορέα, αλλά ήμουν και άτυπο μέλος της Act Up και συνεργαζόμουν πολύ με την κυρία Μπότση. Είναι και ο πρώτος άνθρωπος που μου πρότεινε να δουλέψω ερευνητικά για το aids εκτός ΚΕΕΛ. Παράλληλα από δικό μου προσωπικό ενδιαφέρον είχα έρθει σε επαφή με την επικρατούσα τότε γκέι οργάνωση στην Ελλάδα, την Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα (ΕΟΚ), και στην οποία ήμουν μέλος. Εδώ να πω ότι στο δικό μου ακτιβιστικό κομμάτι υπερίσχυσε περισσότερο το ΛΟΑΤΚΙ ζήτημα και λιγότερο του hiv , παρόλο που έφερνα το κομμάτι του hiv, που ήταν και κομμάτι της δουλειάς μου, στο κομμάτι του ΛΟΑΤΚΙ ακτιβισμού. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Όταν ήμουνα πλέον μέλος της Ελληνικής Ομοφυλοφιλικής Κοινότητας, είχα δει ότι στην ατζέντα της δεν υπήρχε καθόλου το κομμάτι του aids, το έφερα σαν θέμα, η αντίδραση ήτανε ότι δεν είναι ένα θέμα που θέλουμε στην ατζέντα, γιατί το aids έχει ταυτιστεί με τους γκέι, δεν θέλουμε να το υπερθεματίσουμε, εε, χρειάστηκε λίγη συζήτηση, για να μπορέσουν να πεισθούνε ότι το aids αφορά τους ομοφυλόφιλους, θα πρέπει να παλέψουμε να αποστιγματίσουμε το aids από την ομοφυλοφιλία, αλλά παρόλα αυτά δεν σημαίνει ότι θα πρέπει εμείς σαν γκέι να μην κάνουμε τίποτα. Τότε μου είχαν ζητήσει να κάνω προτάσεις πώς μπορούμε να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα. Είχα προτείνει και φυλλάδια που θα μπορούσαμε να βγάλουμε ως κοινότητα, τα φυλλάδια που κυκλοφορούσανε απευθύνοντο στον γενικό πληθυσμό, τα κρατικά φυλλάδια είχανε επιρροές της Εκκλησίας, κάποια πράγματα τα λένε στο περίπου. Πολλές φορές είχα έρθει σε σύγκρουση με λοιμωξιολόγους, καταξιωμένους στον χώρο τους, που έλεγαν ότι το aids μεταδίδεται με την σεξουαλική επαφή, «χαίρω πολύ», αν δεν ονοματίσουμε αυτήν την επαφή και τις πρακτικές της δεν θα καταλάβει κανένας πώς μεταδίδεται. Στο δικό μου σύμπαν η σεξουαλική επαφή δεν σημαίνει αυτόματα διείσδυση είναι κάτι πολύ ευρύ. Μπορεί να ξεκινά από ένα βλέμμα, όπως λέει το δημοτικό τραγούδι, από τα μάτια πιάνεται στο στόμα κατεβαίνει κτλ κτλ. Θέλω να πω ότι μια μορφή σεξουαλικής επαφής μπορεί να μην έχει καμιά επικινδυνότητα για τον hiv. Έτσι, λοιπόν, μια από τις προτάσεις στην Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα ήταν να γίνει ένα φυλλάδιο από τους γκέι για τους γκέι και να μιλάει ακριβώς στη γλώσσα των ανθρώπων αυτών, και αφού θα προέρχεται από το δικό τους χώρο, θα έχει περισσότερες ευκαιρίες να ακουστεί και να διαβαστεί, παρά αν προερχόταν από το Κράτος που τους είχε πάντα φτυσμένους, [ διότι έτσι θα σκεφτόταν κάποιος γκέι] «γιατί να ακούσω τώρα το Κράτος; το ίδιο Κράτος που θα με κράξει στην επόμενη γωνία; Το ίδιο κράτος που δεν εξασφαλίζει την ισονομία μου και την κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μου;». Τα λέω λίγο απλοποιημένα, αλλά προσπαθώ να δώσω περισσότερο το νόημα παρά να μιλήσω με επιστημονικούς όρους.

Για να επανέλθω στην επιτροπή ενημέρωσης, όταν αρχίσαμε λοιπόν να συμμετέχουμε οι ψυχοκοινωνικοί επιστήμονες έγινε μια πρόταση, εκεί υπήρχε συνεργασία με ΜΚΟ που λέγαμε ότι τώρα θέλουμε να σπρώξουμε πράγματα, τα σπρώχνουμε παρέα; Και όντως τα σπρώχναμε παρέα. Θέλαμε να γίνουν κάποιες κινήσεις και να σταματήσουμε να έχουμε υλικό ενημέρωσης που βασίζεται μόνο στον φόβο. Θα πρέπει αυτό το υλικό να απευθύνεται όχι στον γενικό πληθυσμό, (βασικά για εμένα δεν υπάρχει γενικός πληθυσμός αλλά ποικιλότητα), αλλά σε ομάδες πληθυσμιακές που θα ακουμπάει στις ανάγκες τους, τα ερωτήματά τους. Εγινε όντως μια κίνηση και ξεκινήσαμε διάφορα φυλλάδια. Ένα φυλλάδιο απευθυνόταν στις γυναίκες, ένα στους γκέη και ένα στις λεσβίες. Συγχρόνως, θα ήταν ένα καινούριο φυλλάδιο για τον γενικό πληθυσμό που θα μπορούσε να πάει και στα σχολεία. Σε αυτή την περίπτωση ακριβώς επειδή όσο και να έψαχνες στην Ελλάδα δεν έβρισκες και πολύ υλικό, υπήρχε ένα μεγάλο ψάξιμο στο τι γίνεται στις άλλες χώρες της Ευρώπης. Μάλιστα, θυμάμαι ότι, είχα 3 μεγάλα κουτιά με υλικό, στο ένα είχα φυλλάδια από όλη την Ευρώπη, αυτό το αρχείο πρέπει να βρίσκεται τώρα στα υπόγεια του ΕΟΔΥ. Για να ξαναγυρίσουμε στα φυλλάδια, αρχίσαμε λοιπόν να επικοινωνούμε με τις διάφορες δομές της Ευρώπης, να ζητάμε υλικό, εμένα επειδή ακριβώς οι σπουδές μου ήταν στην Γερμανία, ήταν πιο εύκολο κυρίως λόγω της γλώσσας να έχω πρόσβαση στο υλικό της Aidshilfe και άλλων γερμανόφωνων οργανισμών, κάποιοι άλλοι φέρανε από την Γαλλία, από την Αγγλία πολλά από το Terrence Higgins Trust. Μαζέψαμε όλο αυτό το υλικό καθίσαμε και το μελετήσαμε, και μετά αρχίσαμε να φτιάχνουμε το δικό μας το φυλλάδιο. Δεν μεταφράσαμε απλά ένα φυλλάδιο που μας άρεσε, και μπορεί να τα έλεγε πολύ ωραία, αναλυτικά και στοχευμένα, αλλά θέλαμε ένα φυλλάδιο που θα ήταν στα δικά μας τα πλαίσια, στα μέτρα που θα μας επιτρεπόταν να το βγάλουμε και θα ακουμπούσε περισσότερο το ελληνικό γίγνεσθαι, να προσαρμόσουμε την προσπάθεια που γινόταν στο εξωτερικό στα ελληνικά πλαίσια. Βέβαια όλα αυτά τα περάσαμε και από το δικό μας κόσκινο σύμφωνα με αυτά που είχαμε στο μυαλό μας Δεν σημαίνει ότι κάθε ξένο ήταν και καλό. Παίρναμε ιδέες και πολλές φορές χρησιμοποιούσαμε και το επιχείρημα «Στη Ευρώπη έτσι γίνεται» που έπιανε πολύ ιδίως αν κάτι προερχόταν ή υποστηριζόταν από επίσημο φορέα. Και εκεί πραγματικά υπήρξε έτσι μια…., πειράζει να είμαι περήφανος για κάποια πράγματα [γέλιο]; Σε αυτή την κίνηση αισθάνομαι υπερήφανος που συμμετείχα, γιατί και μεθοδολογικά ακολούθησε όλα τα βήματα, και εννοώ, ότι δεν ήταν απλώς ότι κάτσαμε 5 επιστήμονες, αν θέλει κάποιος να μας περιγράψει έτσι, και αναλόγως τις εμπειρίες και τις γνώσεις του καθενός φτιάξαμε ένα φυλλάδιο. Είπαμε θα κάνουμε ένα προσχέδιο, το φυλλάδιο για τους γκέη το σχεδιάσαμε, εγώ ανέλαβα να το παρουσιάσω στην ΕΟΚ, την Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα, να γίνει μια συζήτηση μέσα στην Κοινότητα για το φυλλάδιο αυτό, στην οποίο ήμουν παρών για να μπορώ να εξηγώ κάποια πράγματα, να γίνουν παρεμβάσεις από την ΕΟΚ, να το φέρουμε πίσω στην Επιτροπή του ΚΕΕΛ για έγκριση και τελοσπαντων, να προχωρήσει στην εκτύπωση. Δεν πήγαμε έτσι απλά ένα φυλλάδιο στο ΔΣ. Επειδη ήμουν στην ομάδα των φυλλαδίων για τους γκέη και τις λεσβίες, ξεκίνησα μια συνεργασία όντας και μέλος [της ΕΟΚ], ότι δηλαδή υπάρχει αυτή η σκέψη, ποια κομμάτια πιστεύετε ότι θα ενδιέφεραν να μπουν σε ένα φυλλάδιο; Τι θα θέλατε να περιλαμβάνει; Αν θέλετε, κάναμε μια ανίχνευση αναγκών κατά κάποιον τρόπο στην αρχή, δημιουργείται το φυλλάδιο, παίρνουμε έγκριση [από την ΕΟΚ], μετά το πήγαμε προς έγκριση στο δικό μας διοικητικό συμβούλιο, ήτανε αυτή η έγκριση κάπως περιπετειώδης, όντως βγήκανε αυτά τα φυλλάδια και μάλιστα, η Μαρία η Cyber, γνωστή ακτιβίστρια στον ΛΟΑΤΚΙ χώρο, είχε αναλάβει τις εικόνες και το γραφιστικό μέρος. Και αυτή η συνεργασία είχε μια περιπέτεια. Η Μαρία ήταν κάπως εξτρέμ στις προτάσεις της. Της έλεγα αυτό που κάνεις δεν θα περάσει, με ρίχνεις στα δόντια του λύκου, δεν μπορώ να το περάσω, βρήκαμε μια μέση λύση. Βέβαια τα φυλλάδια αυτά έχουν και μια ιδιαιτερότητα. Τα φυλλάδια για τις γυναίκες υπεγράφησαν με την βούλα του ΚΕΕΛ και του Υπουργείου Υγείας. Εδώ θυμάμαι ότι το γραφιστικό μέρος το είχε αναλάβει μια εταιρία. Όταν βγήκε το πρώτο φυλλάδιο, μετά ζητήσαμε να αλλάξουνε κάποιες εικόνες, θυμάμαι χαρακτηριστικά τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο να λέει, καλά, αυτό είναι το φυλλάδιο της Λορεάλ; Καμία φυσικότητα δεν είχαν οι γυναίκες, το φτιάξαμε τελοσπάντων. Για τα φυλλάδια για τους γκέη και τις λεσβίες έγινε μεγάλος αγώνας, για να εκτυπωθούν, και εκτυπώθηκαν χωρίς όμως να μπει το λογότυπο του ΚΕΕΛ και του Υπουργείου Υγείας, γιατί ακριβώς υπερτέρησε ο κρατικός συντηρητισμός και ο θεσμικός ρατσισμός, με αποτέλεσμα αυτά τα φυλλάδια να μην βρούνε τον δρόμο που μπορούσε να τα οδηγήσει ευκολότερα στον πληθυσμό που απευθύνοντο. Τα μοιράζαμε μέσω των ΜΚΟ, με κάπως συνωμοτικό τρόπο. Αναφέρομαι σε αυτά γιατί ήταν μια από τις στιγμές που αναζητήθηκε το κομμάτι του τι συμβαίνει στο εξωτερικό και στις εκεί ΜΚΟ, γιατί π.χ. στη Γερμανία υπάρχει το Υπουργείο που δίνει τις ντιρεκτίβες, αλλά την εφαρμογή της πολιτικής σε σχέση με το AIDS τουλάχιστο στην ενημέρωση την έχει η Aidshilfe, δηλαδή μια μη κυβερνητική οργάνωση, πράγμα που δεν ίσχυε στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα ήτανε και λίγο… λίγο ανταγωνιστικό, για να μην χρησιμοποιήσω κάποια άλλη λέξη, συγκρουσιακό το πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ κράτους και ΜΚΟ. Το κράτος δεν πολύ-ήθελε την συνεργασία με τις ΜΚΟ. Θεωρούσε ότι όλα πρέπει να απορρέουν από αυτό και να τα κάνει αυτό. Δεν γίνονται όμως έτσι σωστά τα πράγματα. Παρόλα αυτά όμως υπήρχε σε κάποια κομμάτια, στα οποία δούλεψα και εγώ, συνεργασία στο να γίνουν κάποια πράγματα. Θα βάλω μια τελεία εδώ. Θέλετε να με ρωτήσετε κάτι;

Νίκος Παπαδογιάννης: Σας ευχαριστώ πολύ! Θα ήθελα να σας ρωτήσω, κατά τη διαδικασία προετοιμασίας των φυλλαδίων ενδιαφερόσασταν για την προσαρμογή τους στα ελληνικά δεδομένα. Θυμάστε κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά με τα οποία σχετιζόταν αυτή η προσαρμογή; Τι θέλατε να αποτυπωθεί διαφορετικά σε σχέση με το υλικό που διαβάζατε από το εξωτερικό;

Παναγιώτης Δαμάσκος: Θα σας πω. Κοιτάχτε, θα μιλήσω λίγο για την ΕΟΚ [Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα]. Τότε ήταν αυτή, υπήρχε και το ΑΚΟΕ, το οποίο ενώ την δεκαετία του 80 ήταν πολύ δραστήριο, μετά τη λήξη της δεκαετίας του 80 ήταν όχι τόσο ενεργό, ας το πούμε έτσι, στα δρώμενα. Επίσης μπορεί να μιλάμε για μια ομοφυλοφιλική οργάνωση στην Ελλάδα, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε συντηρητισμός και στην ίδια την οργάνωση. Οπότε θα έπρεπε να ελιχθείς κατά κάποιον τρόπο. Στα γερμανικά φυλλάδια διάβαζες τη λέξη πούτσος, κώλος, εδώ υπήρχε μεγάλη αντίδραση να το αποτυπώσεις σε ένα φυλλάδιο, ακόμα και σε ένα φυλλάδιο γκέι οργάνωσης, ακριβώς γιατί υπήρχε πάντα το επιχείρημα, άμα μιλάμε έτσι, δείχνουμε ότι είμαστε οι ασύδοτοι που ενδιαφερόμαστε μόνο για το σεξ και επιβεβαιώνουμε το στίγμα και την κοινωνική αναπαράσταση για τους γκέι. Κάπου εκεί η ΕΟΚ έχασε το παιχνίδι, αντί να πει ότι αυτοί είμαστε και θα μας αποδεχτείτε, προσπαθούσε να προσαρμοστεί στα κοινωνικά δεδομένα, στην κοινωνική αντίληψη, στον κοινωνικό συντηρητισμό, για να μην προκαλέσει παραπάνω. Όλο αυτό ακούγεται και ως εσωτερίκευση στίγματος με τις ανάλογες συνέπειες όπως βλέπουμε. Έπρεπε, λοιπόν, να γίνει αυτού του είδους η προσαρμογή, ένα φυλλάδιο, από τη μια μεριά να μην θεωρείται ότι προκαλεί, από την άλλη να είναι ένα φυλλάδιο όπου ένας γκέι θα αναγνωρίσει ότι μιλάει για τη ζωή του. Σε αυτό λοιπόν ήτανε κατά κάποιον τρόπο η προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα. Εδώ να πω ότι σε αυτά τα φυλλάδια αν παρατηρήσετε τα αρκτικόλεξα aids και hiv είναι γραμμένα με πεζούς χαρακτήρες. Δεν θα το βρείτε σε άλλα φυλλάδια αυτό. Αυτό προέκυψε μετά από ένα άρθρο που είχα διαβάσει σχετικά με τους συμβολισμούς και τον περιορισμό του στιγματισμού των οροθετικών. Ο λόγος για αυτήν την τακτική είναι ότι γράφοντας με κεφάλαια τα αρκτικόλεξα ξεχωρίζουν αμέσως στο κείμενο και δημιουργούν οπτικά την εικόνα ότι ο hiv/aids είναι κάτι μεγάλο, κάτι που δεν εντάσσεται στην καθημερινότητας μας, κάτι που μας ξαφνιάζει αν όχι μας φοβίζει. Το βλέπουμε ως κάτι απειλητικό και κατά συνέπεια και οι ανθρώπους που ζουν με αυτόν αποτελούν απειλή και τους περιθωριοποιούμε. Γράφοντας το με πεζά εντάσσουμε με ένα συμβολικό τρόπο τον hiv/aids στην πεζή καθημερινότητα μας το κάνουμε πιο διαχειρίσιμο και οικείο, μειώνουμε τον φόβο και κατά συνέπεια και οι άνθρωποι που ζουν με αυτό εντάσσονται στην δική μας καθημερινότητα και γίνονται τα οικεία πρόσωπα των διπλανών μας άρα και η στάση μας είναι διαφορετική. Αυτό συνεχίζω να το ακολουθώ στα γραπτά μου κείμενα και θα σας παρακαλούσα, αν πραγματικά κάτι τέτοιο δεν σας πληγώνει γλωσσολογικά, σε περίπτωση που αυτή η συνέντευξη αποτυπωθεί σε γραπτό κείμενο, να διατηρηθεί ο πεζός χαρακτήρας αυτών των δυο αρκτικόλεξων. Να πω ότι όλη αυτή η αναζήτηση για το πως προσεγγίζονται τα γκέι θέματα σχετικά με το hiv/aids ήταν μια είναι μια συνεχής διαδικασία και μάλιστα με οδήγησε στα πλαίσια του μεταπτυχιακού μου αργότερα να κατασκευάσω μια ιστοσελίδα το www.gaysexualhealth.com Δυστυχώς πλέον δεν ασχολούμαι με αυτή διότι δεν είχα τα χρήματα να την αναπτύξω όπως πραγματικά θα ήθελα, με ένα πιο διαδραστικό τρόπο.

Νίκος Παπαδογιάννης: Ποια η σχέση σας με την Aidshilfe τις δεκαετίες του ’80 και του ’90;

Παναγιώτης Δαμάσκος: Η αλήθεια είναι πως την δεκαετία του 80 δεν είχα κάποια ιδιαίτερη σχέση. Η σχέση αυτή ήρθε πολύ αργότερα, προς το τέλος της δεκαετίας του 80 αρχές 90, από προσωπικές αναζητήσεις, όταν άρχισε να υπάρχει δικιά μου εσωτερική αναγνώριση ότι το aids πραγματικά με αφορά σαν άνθρωπο και γκέι και τι κάνω για αυτό. Εκεί άρχισε η αναζήτηση. Μου δόθηκε η ευκαιρία με το μεταπτυχιακό που έκανα, να ταξιδέψω στη Γερμανία για τις ανάγκες του διδακτορικού μου, έτσι λοιπόν αναζήτησα την δουλειά της Aidshilfe που έκανε εκεί, και μετά στο κομμάτι της δουλειάς μου άρχισα να την παρακολουθώ. Ενώ η πρώτη μου επαφή περιοριζόταν στην αναζήτηση πληροφοριών, όταν άρχισα να δουλεύω άρχισα να παρακολουθώ όχι μόνο τις πληροφορίες, δηλαδή τι πληροφορίες δίνονται και με ποιον τρόπο, αλλά και τον τρόπο που δουλεύει τα διάφορα θέματα αυτή η οργάνωση. Τώρα θυμάμαι ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ή δεν ήταν διαδεδομένο το power point ούτε είχα δικό μου κομπιούτερ στο γραφείο, και είχα εμπλουτίσει τα πρώτα slides που είχα χρησιμοποιήσει για τις ενημερώσεις στα σχολεία με κάποια από μια σειρά slides που είχε βγάλει μια οργάνωση της Ελβετίας, νομίζω ότι ήταν πάλι η Aidshilfe δεν παίρνω και όρκο. Τα είχα βρει σε μια γωνιά στην υπηρεσία μου και τα είχα κατά κάποιο τρόπο οικειοποιηθεί. Χρησιμοποίησα κυρίως τις εικόνες αλλά με είχε βοηθήσει και η λογική που ακολουθούσε η ροή της ενημέρωσης όπως παρουσίαζαν το όλο θέμα της πρόληψης και της προφύλαξης. Πάντως η αλήθεια είναι ότι κάποια άμεση επαφή, το να έχω άμεση επαφή π.χ. με κάποιον που εργάζεται, εκεί, δεν την είχα. Ίσως να μην υπήρξε η ανάγκη, τώρα κάπως μου ‘ρχεται η σκέψη αυτή, λόγω της συμμετοχής μου σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Κάποια στιγμή γύρω στο 96-97 ήμουν στο εξωτερικό σε ένα συνέδριο. Εκεί έτυχε να παρακολουθήσω μια διάλεξη που έκανε μια Γερμανίδα που δούλευε στην Ολλανδία στην οργάνωση amoc/dhv, η Katrin Schiffer, και μιλούσε για το ευρωπαϊκό δίκτυο ανδρικής πορνείας, κάτι που μου κέντρισε πάρα πολύ το ενδιαφέρον. Tην βρήκα, συζητήσαμε, και την ρώτησα πώς μπορούμε ως Ελλάδα να συμμετέχουμε στο δίκτυο παρόλο που δεν έχουμε υπηρεσίες που να απευθύνονται σε αυτό το κομμάτι. Εε, υπήρξε και από τη μεριά της ένα ενδιαφέρον καθώς και μια αμοιβαία εκτίμηση και συμπάθεια, και συμμετείχαμε πλέον σαν Ελλάδα σε αυτό το δίκτυο, Τότε ήμουνα ο εθνικός εκπρόσωπος στο δίκτυο αυτό και ένα χρόνο αργότερα ο περιφερειακός συντονιστής για την Νότια Ευρώπη. Θέλω να πω ότι μέσω αυτού του δικτύου ήρθα σε επαφή με πρόσωπα από πολλές χώρες και πολλές ΜΚΟ, που δουλεύανε στο θέμα της ανδρικής πορνείας, αλλά ακουμπούσανε και στο κομμάτι του hiv, με αποτέλεσμα να υπάρχει αυτή η εισροή πληροφοριών για το γίνεται σε κάθε χώρα στο ζήτημα αυτό και ίσως αυτό μου κάλυψε την ανάγκη να έχω απευθείας συνεργασία με την Aidshilfe η κάποια παρόμοια οργάνωση. Θυμάμαι ότι είχα γνωρίσει έναν άλλον Γερμανό που δούλευε στην Ολλανδία, τον Georg Bröring, που ασχολούνταν με θέματα hiv και μετανάστευσης ήταν συντονιστής του προγράμματος Aids&Mobility και ο οποίος πολλές φορές με είχε προμηθεύσει με πάρα πολύ υλικό και υπήρχε μια πάρα πολύ καλή ανταλλαγή ιδεών, συζητήσεων σε όλο αυτό το θέμα. Αν θέλετε, κάπως έτσι έφτασα στο να κάνω μια πρόταση ότι πρέπει και στην Ελλάδα να ασχοληθούμε με θέμα της ανδρικής πορνείας. Επίσης υπήρξε και μια άλλη ευκαιρία. Το 97 γίνεται μια συνεργασία του ΚΕΕΛ με Sozialpädagogisches Institut Berlin το οποίο είχε ένα πρόγραμμα για τη γυναικεία πορνεία και μάλιστα την διασυνοριακή πορνεία. Τους ενδιέφερε πολύ πώς λειτουργεί το όλο σύστημα αν και πως υπάρχει ανταλλαγή πληθυσμών, δηλαδή πελατών και εργαζομένων στη βιομηχανία του σεξ, ανάμεσα στις χώρες, Είχαν έρθει σε επαφή με το ΚΕΕΛ, μας είπαν ότι επειδή μας ενδιαφέρει τι γίνεται στα ελληνοαλβανικά και ελληνοβουλγαρικά σύνορα, θα θέλαμε να συμμετέχει και η Ελλάδα, και πράγματι συμμετείχαμε ως ΚΕΕΛ. Μάλιστα τότε με είχανε εκπαιδεύσει κατά κάποιον τρόπο στο ζήτημα προσέγγισης των σεξεργατριών (τοτε χρησιμοποιούσαμε τον όρο εκδιδόμενες) και είχα κάνει την επιτόπια έρευνα στα ελληνοαλβανικά και ελληνοβουλγαρικά σύνορα για το θέμα της γυναικείας πορνείας. Είχε αρχίσει να ψιθυρίζεται τότε και το θέμα του τράφικινγκ. Μετα την έρευνα υλοποιήσαμε και ένα πρόγραμμα δρόμου, street work project, πάνω στην Θεσσαλονίκη, στο οποίο η κυρία Χαλκίδου συμμετείχε, που απευθυνότανε σε γυναίκες εργαζόμενες στη βιομηχανία του σεξ. Αυτό μου έδωσε πάτημα να πω στη δουλειά μου, αφού το ανοίξαμε στο ένα κομμάτι (της γυναικείας πορνείας) δεν μπορεί παρά να το ανοίξουμε και στο άλλο κομμάτι (της ανδρικής πορνείας). Τότε, προς το τέλος της δεκαετίας του 90, είχα συνεργαστεί πολύ με την Katrin Schiffer και το δίκτυο για την ανδρική πορνεία, για να φτιάξω μια πρόταση για την Ελλάδα πάνω σε αυτό το θέμα. Βέβαια, πάω στον διευθυντή μου και του λέω, υπάρχει και αυτό, πρέπει να το δούμε, μου λέει ναι, είναι ενδιαφέρον, αλλά θα πρέπει να πείσεις και τον πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου για να πάρεις την έγκριση. Τέλος πάντων, είχα πάει και τον είχα βρει, ήταν τότε ο καθηγητής δερματολογίας Ιωάννης Στρατηγός, έχει πεθάνει, ο πρώτος πρόεδρος του ΚΕΕΛ. Μου είπε καλά τα λέτε, αλλά δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι στην Ελλάδα για τέτοια πράγματα. Παρόλα αυτά εγώ την είχα καταθέσει την πρόταση, πήρα την άδεια να μπορώ να συμμετέχω και στο ευρωπαϊκό δίκτυο, μάλιστα είχαμε κάνει και συναντήσεις στην Ελλάδα, είχα ευκαιρία να επισκεφθώ δομές και σε άλλες χώρες που ασχολούντο με αυτό το θέμα, και μετά από περίπου 12 χρόνια αυτό το πρόγραμμα εγκρίθηκε και λειτούργησε και στην Ελλάδα, οπότε είναι και αυτό μια από τις περηφάνιες μου [γελάει]. Αλλά ήτανε πραγματικά μια από τις στιγμές που ίσως ψάχνεται κι εσείς, σαν εργαζόμενος σε αυτό το κομμάτι επηρεάστηκα, δεν το ’χα σκεφτεί καν, όταν άκουσα την Katrin να μιλάει, είπα, όντως, υπάρχει και αυτό, γιατί δεν κάνουμε κι εμείς κάτι για αυτό. Άρα, κάποιος πρέπει να το σπρώξει, και μάλιστα θυμάμαι ότι το 2000 ίσως λίγο αργότερα είχε κάνει η ACT UP ημερίδα για θέματα hiv και την πορνεία και μου λέει η Χρυσούλα η Μπότση να έρθεις να μιλήσεις για αυτό το θέμα. Και όντως πήγα και θεωρώ ότι ήμουν από τους πρώτους που μίλησε δημόσια σε επιστημονικά χώρο για το θέμα της ανδρικής πορνείας. Άλλη μια περίπτωση συνεργασίας όπου μια μη κυβερνητική οργάνωση δίνει βήμα σε εμένα, έναν υπάλληλο του δημοσίου να μιλήσει για ένα πολύ σημαντικό θέμα και να μπορέσει να το επικοινωνήσει και να αρθρωθεί ένας λόγος για αυτό. Προσωπικά πιστεύω και από τη δικιά μου διαδρομή και τη δουλειά μου στο ΚΕΕΛ και στις διάφορες οργανώσεις , πως για ένα θέμα ακόμη και να πεις μια λέξη είναι σημαντικό. Έχει ήδη αρθρωθεί ένας λόγος. Τουλάχιστο να το έχει κάποια κάποιος ακούσει μια φορά και να το ακούσει και δεύτερη και τρίτη φορά, ώστε όταν θα έρθει η ώρα να κάνεις κάτι για αυτό να μην του είναι κάτι άγνωστο. Έχεις ανοίξει ένα μικρό, μικρό παραθυράκι. Το τείχος πλέον έχει διαρραγεί.

Νίκος Παπαδογιάννης: Πάνω σε αυτό, εκείνη την περίοδο συμμετείχατε ή έστω πληροφορούσασταν κάπως για τα διεθνή συνέδρια που γίνονταν για ζητήματα AIDS σε ετήσια βάση;

Παναγιώτης Δαμάσκος: Ναι και τα παγκόσμια και τα ευρωπαϊκά. Υπήρχε η πληροφορία η οποία έτσι κι αλλιώς ερχόταν σε εμάς ως κρατικός φορέας. Δεν μπορείς να προχωρήσεις αν δεν ξέρεις τι γίνεται γύρω σου. Μάλιστα 2 φορές είχα παρακολουθήσει το Παγκόσμιο Συνέδριο του AIDS. Λέω 2 φορές γιατί ήταν μια πολυέξοδη συμμετοχή, βέβαια δεν την πλήρωνα εγώ, τα κάλυπτε η υπηρεσία μου, αλλά και για αυτήν ήταν μεγάλο έξοδο, δεν μπορούσε να το καλύψει για πολλά άτομα. Οι γιατροί είχανε την ευκαιρία να καλύπτουν τα έξοδα από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Τους ήταν πολύ πιο εύκολο να συμμετέχουν σε όλο αυτό. Στο παγκόσμιο του aids που έγινε το 2000 στο Durban είχα συγκινηθεί. Είχα ακούσει τον Μαντέλα που ήταν το ίνδαλμα μου από φοιτητής. Αυτό το συνέδριο πραγματικά με είχε επηρεάσει. Στην αρχή έλεγα ότι αντί να ξοδέψουν όλα αυτά τα χρήματα για το συνέδριο καλύτερα να τα έδιναν για τα φάρμακα στους ανθρώπους εκεί. Ήταν μια απλοϊκή σκέψη. Όταν πήγα και ένοιωσα τι πραγματικά συμβαίνει στις εκεί χώρες κατάλαβα το δικό μας προνόμιο. Και λέω ένοιωσα γιατί ήξερα μέσα από την βιβλιογραφία. Όμως άλλη η γνώση του γραφείου και άλλη η γνώση του πεδίου αν θέλετε να μιλήσουμε αφοριστικά. Μέχρι τότε είχα αναπτύξει μια ευρωπαϊκή σε εισαγωγικά οπτική. Πλέον άρχισα να αποκτώ και μια παγκόσμια πιο σφαιρική. Και αυτή μου φάνηκε πολύ χρήσιμη στην δουλειά μου και με τους πληθυσμούς που ερχόμουν σε επαφή, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την μεγάλη εισροή πληθυσμών τρίτων χωρών στην Ελλάδα. Σε άλλα συνέδρια του εξωτερικού είχα συμμετάσχει και με ανακοινώσεις μέσα από το πρόγραμμα της ανδρικής πορνείας και το πρόγραμμα για τη γυναικεία πορνεία, γινόντουσαν συνέδρια σχετικά με το θέμα. Μάλιστα, πέρα από αυτό, υπήρχε και ένα άλλο πρόγραμμα στο οποίο δεν συμμετείχα μεν, αλλά πολλές φορές ήμουν καλεσμένος στις συναντήσεις τους, το Aids&Mobility. Σε αυτό ήταν συντονιστής ο Georg Bröring. Εκεί πάλι υπήρχε μια επαφή με οργανώσεις του εξωτερικού, βέβαια εστίαζαν περισσότερο στο κομμάτι των μεταναστών, συμμετείχα σε αυτά με το ενδιαφέρον ότι τα κομμάτια της πορνείας αφορούσαν και γυναίκες και άνδρες που είναι από άλλες χώρες και συνδύαζε αυτά τα δύο θέματα. Έτσι συμμετείχα και σε αυτές τις συναντήσεις.

Νίκος Παπαδογιάννης: Η Παγκόσμια Η μέρα για το AIDS ήταν κάτι σημαντικό για εσάς και το ΚΕΕΛ;

Παναγιώτης Δαμάσκος: Εε, ναι, η Παγκόσμια Ημέρα για το AIDS ήταν πάρα πολύ σημαντική. Εγώ το έλεγα «η γιορτή μας» κατά κάποιον τρόπο. Θυμάμαι ότι από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 90 μέχρι και σήμερα συμμετείχα στις εκδηλώσεις που κάνουν διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα του AIDS και μάλιστα έχω ακόμα ένα μαντίλι, λέω αυτό είναι το μάχιμο μαντίλι, διότι θυμάμαι μαζί με την ACT UP φτιάχναμε ένα πανό και όπως ήμουν σκυμμένος, το μαντίλι κόλλησε μπογιές από το πανό και έχει ακόμα τις μπογιές από το πανό και μου θυμίζει έντονα εκείνες τις εποχές και όντως ήταν πολύ σημαντική η περίοδος αυτή και για μας και για τις ΜΚΟ και ήταν, αν θέλετε, μια συγκινητική συνάντηση των κυβερνητικών και μη κυβερνητικών σε όλο αυτό. Εκείνη την ημέρα, υπήρχαν και κοινές εκδηλώσεις, ανταλλάσσαμε συμμετοχές και επισκέψεις, και, βέβαια, υπήρχε πάντα η επίγευση αυτών των ημερών, αχ να μπορούσαμε να το είχαμε αυτό, αυτή την κινητικότητα και τον δυναμισμό, όλο τον χρόνο, έβγαινε ένα, δεν ξέρω, ένα συναίσθημα. Συγκινούμαι που με βάζετε και τα θυμάμαι. Βέβαια εδώ να σημειώσω ότι το ΚΕΕΛ δεν ακολουθούσε πάντα το θέμα που πρότειναν το WHO και το UNAIDS για την 1η Δεκεμβρίου. Υπήρχαν και χρονιές που το ΚΕΕΛ κατέβαινε με διαφορετικό σύνθημα από τις ΜΚΟ που ακολουθούσαν πάντα το θέμα. Τώρα πως γινόταν αυτό δεν κατάλαβα. Δινόταν βέβαια αυτή η δυνατότητα όμως βασικά κατ’ εμέ την έλλειψη μια εθνικής στρατηγικής δείχνει. Ενώ το UNAIDS έκανε ολόκληρη συζήτηση γιατί πρέπει να επικεντρωνόμαστε σε ένα θέμα κάθε φορά και τι στοιχεία υπήρχε ανάγκη να αναδείξουμε π.χ. δικαιώματα , πληθυσμιακές ομάδες στρατηγικές; Εμείς «πέρα βρέχει», στην κυριολεξία, αν θυμηθώ ότι μια χρονιά για να προωθήσουμε μια νέα σειρά φυλλαδίων μας επιλέξαμε το θέμα «προστασία βρέξει χιονίσει». Χάναμε όμως την δύναμη και την δυναμική που μπορεί να έχει μια παγκόσμια ημέρα. Γιατί μια παγκόσμια ημέρα σημαίνει, πέρα από όλα τα άλλα, και μια ημέρα που τοποθετούνται οι στόχοι που θα ακολουθηθούν στο μέλλον. Χαράζεται πολιτική. Και ο «συνεορτασμός», ας τον πούμε έτσι, με άλλους φορείς θα πρέπει να οδηγεί σε τρόπους και μνημόνια συνεργασίας.

Νίκος Παπαδογιάννης: Στο πλαίσιο αυτής της όσμωσης έπαιζαν για εσάς ρόλο διεθνείς κινηματικές πρακτικές, όπως το die in?

Παναγιώτης Δαμάσκος: Εεε, όχι, να πω την αλήθεια, δεν συμμετείχα σε αυτό και δεν το θυμάμαι κιόλας. Συμμετείχα στα δικά μας τα κομμάτια που μπορεί να είχαν επιρροές από το εξωτερικό αλλά ήταν πιο πολύ σχετιζόμενα με το τι μπορούμε να κάνουμε εδώ. Βέβαια θυμάμαι ότι υπήρχε η πρακτική του παπλώματος. Το Κέντρο Ζωής το είχε ξεκινήσει αυτό αν δεν κάνω λάθος. Ήταν μια μη κυβερνητική πρωτοβουλία. Αλλά δεν κράτησε πολύ. Μετά την δεκαετία του 90 αναζητήθηκαν άλλες μορφές ευαισθητοποίησης Και ήθελα τώρα με αφορμή αυτό να σας πω κιόλας, βέβαια είναι λίγο για αργότερα αυτό, όταν τελειώσετε αυτή την έρευνα, για μένα θα είχε ενδιαφέρον να δείτε και στη συνέχεια κάποια στιγμή και πώς αυτές οι 2 δεκαετίες επηρέασαν τα πράγματα από το 2000 και μετά όπου εκεί έχουμε ένα άνοιγμα, σε πολλά θέματα και μια μεγαλύτερη διείσδυση του ζητήματος του aids στην κοινωνία των πολιτών. Άρχισε να ανοίγει γενικότερα η συζήτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών. Τότε φτιάξαμε, στις αρχές του 2000 την ΟΛΚΕ, Ομοφυλοφιλική και Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας, θυμάμαι και εκεί ήθελα να βάλω το κομμάτι του aids στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, Eκείνη την δεκαετία κιόλας βλέπουμε ότι αρχίζει η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα να μιλάει για θέματα hiv και οι κοινότητες hiv να μιλάνε πιο ανοιχτά για θέματα ΛΟΑΤΚΙ.

Νίκος Παπαδογιάννης: Θα θέλατε να συμπληρώσετε κάτι που θεωρείτε σημαντικό αλλά δεν συζητήσαμε μέχρι στιγμής;

Παναγιώτης Δαμάσκος: Δεν μου έρχεται κάτι αυτή τη στιγμή. Ίσως να φαίνεται κάποιες φορές να είμαι επικριτικός ως προς τον οργανισμό από τον οποίο βγάζω τον μισθό μου, αλλά όλα αυτά τα χρόνια δεν δίστασα να πω και ανοιχτά αυτά που σκέπτομαι.

Posted in

Related topics

Share this story


Leave a reply

By using this form you agree with the storage and handling of your data by this website.